MARTWY - OKREŚLENIA

W języku angielskim istnieje kilka określeń, które odnoszą się do tego, co martwe, nieżywe lub obumarłe, zarówno w przypadku śmierci biologicznej, zwłaszcza ludzi i zwierząt, jak i wtedy, gdy mówimy przenośnie o martwych językach czy instytucjach.

Najważniejszy z tych przymiotników to "dead" ('nieżywy', 'martwy', 'zmarły'): w przeciwieństwie do pozostałych używany jest w różnych kontekstach, tak znaczeniowych, jak gramatycznych. Prawie zawsze można nim bez ryzyka błędu zastąpić inne - znacznie bardziej wyspecjalizowane - przymiotniki dotyczące śmierci. Nie należy mylić przymiotnika "dead" ze słowem "died\", czyli formą czasu przeszłego czasownika regularnego "to die" ('umrzeć\'), por.:

(1) He is dead.
On nie żyje.
(2) He died in hospital.
Zmarł w szpitalu.
(3a) his dead body
jego zwłoki
(3b) *his died body

\"Dead" odnosi się przede wszystkim do nieżywych organizmów: ludzi, zwierząt i roślin, a w zdaniu występuje po czasowniku "be" 'być' lub jest przydawką (określeniem rzeczownika), np.:

(4) Should I throw the dead roses away?
Czy mam wyrzucić zwiędłe róże?
(5) Over my dead body!
Po moim trupie!
(6) The police aren\'t sure whether he is dead or alive.
Policja nie jest pewna, czy on żyje czy nie.

Warto zwrócić uwagę, że w języku angielskim odwrotna niż w polskim jest kolejność członów w wyrażeniu 'żywy lub martwy' - "dead or alive" (por. przykład (6)).

W odniesieniu do zmarłych w ogóle, czyli tych wszystkich ludzi, którzy już nie żyją, wyraz "dead" funkcjonuje również jako rzeczownik. W tym użyciu poprzedzany jest zawsze przez przedimek określony "'the"), a w zdaniu łączy się z czasownikiem w liczbie mnogiej, np.:

(7) the living and the dead (także przestarzałe: the quick and the dead)
żywi i umarli
(8) Four of our employees were among the dead and injured.
Czworo naszych pracowników było wśród zmarłych i rannych.
(9) The dead have the right to be buried.
Umarli mają prawo do pochówku.

\"Dead" - podobnie jak np. przymiotnik 'martwy' w języku polskim - ma wiele użyć metaforycznych. Najczęstsze z nich przedstawiono, wraz z przykładami, w poniższych przykładach:

- o miejscu: \'taki, gdzie nie ma życia\':

(10) As far as we know, Mars is a dead planet.
O ile wiadomo, Mars jest planetą, na której nie ma życia.

- o części ciała: \'drętwa\':

(11) I can\'t feel my legs - they\'ve gone completely dead.
Nie czuję nóg - zupełnie mi zdrętwiały.

- o czyimś spojrzeniu, głosie lub zachowaniu w ogóle: \'nie wyrażający żadnych uczuć\':

(12) He was dead to my pleas.
Był nieczuły na moje błagania.

- o sprzęcie: \'taki, który nie działa, zwykle z powodu braku energii elektrycznej\':

(13) He couldn\'t start the engine: the battery was dead.
Nie mógł uruchomić silnika: akumulator odmówił posłuszeństwa.

- o miejscu, okresie czy sytuacji: \'nieciekawy, ponieważ w porównaniu z typową aktywnością mało się tam w danej chwili dzieje\':

(14) The campus seems dead during the long vacation.
Miasteczko uniwersyteckie zdaje się wymarłe podczas letniej przerwy.

- o przekonaniach, ideach czy rozwiązaniach: \'przebrzmiałe, nieaktualne, bez szans\':
Socjalizm jeszcze nie umarł.

- o języku: \'taki, którym nikt nie posługuje się na co dzień jako językiem ojczystym; martwy\':

(16) Latin is the textbook example of a dead language.
Łacina jest podręcznikowym przykładem martwego języka
.

- o kimś (nieoficjalnie): \'bardzo zmęczony, słaby lub chory\':

(17) By the time I had submitted my thesis, I was really dead.
Po złożeniu rozprawy byłem naprawdę padnięty.

(15) Socialism is not dead yet.

- o stanie czy zajściu (tylko jako przydawka przed rzeczownikiem): \'całkowity, zupełny\':

(18) There was dead silence in the room after the redundancy plan was announced.
W sali zapanowała martwa cisza po tym, jak ogłoszono plan zwolnień.

W sytuacjach nieoficjalnych, często w mowie potocznej, używa się także słowa "dead" jako przysłówka w znaczeniu 'całkowicie', 'dokładnie' lub 'bezpośrednio\', np.:

(19) My folks are dead against the idea of my having a gap year.
Moi starzy są kompletnie przeciwko temu, żebym zrobił sobie roczną przerwę przed studiami.

(20) The letter came dead on time.
List przyszedł dokładnie na czas.
(21) He could see the theatre dead ahead.
Widział teatr wprost przed sobą.


\"Deceased" określa eufemistycznie osobę zmarłą, zwłaszcza, gdy śmierć nastąpiła stosunkowo niedawno. W tym samym znaczeniu "deceased" może występować także jako rzeczownik poprzedzony przedimkiem określonym "'the"). Odnosi się wtedy albo do jednego konkretnego zmarłego, albo do większej grupy zmarłych, o których w danej sytuacji mowa. Bardzo podobnie, z jeszcze większym efektem eufemistycznym i głównie w tekstach religijnych używa się w języku angielskim określenia "departed" (od czasownika "depart\", 'odejść'), np.:

(22) I miss my deceased parents: they died so suddenly.
Brakuje mi moich zmarłych rodziców: umarli tak nagle.
(23) The deceased was a respected member of our community.
Zmarły był szanowanym członkiem naszej społeczności.
(24) our departed brothers and sisters
nasi zmarli bracia i siostry

\"Late" (dosłownie 'późny\', 'spóźniony\') określa osobę niedawno zmarłą, o której mówiący wypowiada się z życzliwością i szacunkiem. W tym szczególnym znaczeniu przymiotnik "late" występuje przed rzeczownikiem pospolitym odnoszącym się do zmarłego lub przed jego imieniem własnym, zawsze poprzedzanym przez przedimek określony "'the"). W niektórych przypadkach - tam, gdzie nie istnieje ryzyko nieporozumień religijnych - można przetłumaczyć "late" w tym znaczeniu jako 'świętej pamięci', np.:

(25) my late husband
mój zmarły mąż
(26) the late Elizabeth Anscombe
świętej pamięci Elizabeth Anscombe

Nie należy mylić tego użycia wyrazu "late" z innym (równie zawężonym), w którym przymiotnik ten określa ostatni okres życia czy późną twórczość danego pisarza, malarza lub myśliciela, powstałą w zaawansowanym wieku i bezpośrednio poprzedzającą śmierć. "Late" i "later" ('późniejszy\') odnosić się mogą również do poglądów rozwiniętych przez kogoś w sporze z jego własnymi wcześniejszymi przekonaniami. W obu przypadkach o dziele lub poglądach mówimy przenośnie w kategoriach osoby, która je stworzyła, np.:

(27a) There are several references to the New World in late Shakespeare.
U późnego Szekspira jest wiele odwołań do Nowego Świata.
(27b) *There are several references to the New World in the late Shakespare.
(28) The concept of a language game derives from later Wittgenstein.
Pojęcie gry językowej wywodzi się z późnego Wittgensteina.

\"Defunct" ('umarły') nie odnosi się nigdy do zmarłych ludzi, może jednak określać wyschnięte rośliny, zepsute urządzenia oraz dawne instytucje, które przestały istnieć lub działać.

(29) defunct hydrangeas
zeschłe hortensje
(30) a former member of a long defunct society
były członek nie istniejącego od dawna stowarzyszenia

Także słowa "extinct" ('wymarły') nie stosuje się do zmarłych osób. Najczęściej występuje ono w jednym z czterech przenośnych znaczeń, które ilustrują poniższe przykłady:

- o gatunku biologicznym: \'wymarły, już nie istniejący w przyrodzie\':

(31) The pterodactyl is an extinct species of flying reptiles.
Pterodaktyl to wymarły gatunek latających gadów.

- o języku: 'wymarły, czyli taki, którego ostatni rodzimi użytkownicy już nie żyją\':

(32) Manx, the extinct language of the Isle of Man, is now spoken only by linguists.
Manx, wymarłym językiem wyspy Man, mówią dziś tylko lingwiści.

- o zwyczaju, tytule, rodzaju zajęcia itd.: \'taki, który przestał istnieć ze względu na zmiany w społeczeństwie\':

(33) Many offices would become extinct if the British monarchy was disestablished.
Wiele urzędów przestałoby istnieć, gdyby monarchia brytyjska została zniesiona.

- o wulkanie: 'wygasły, nieczynny\':

(34) Don\'t worry that it might erupt: it\'s an extinct volcano.
Nie martw się, że wybuchnie - to wygasły wulkan.

Jeśli chcemy powiedzieć o jakimś żywym organizmie, zwłaszcza o człowieku, że jest śmiertelny, posługujemy się przymiotnikiem "mortal " Ten wyraz odnosi się również do tego, co łączy się ze śmiercią jako jej przyczyna (np. "a mortal wound" 'śmiertelna rana'), chociaż na to są nawet osobne przymiotniki - "fatal" (np. "a fatal blow" 'śmiertelne uderzenie') oraz "lethal" (np. "a lethal injection" 'śmiertelny zastrzyk'). Do osób śmiertelnie chorych stosuje się eufemistyczne określenie "terminally ill " O tym zaś, co kojarzy się nam ze śmiercią, choć nie musi mieć z nią dosłownego związku, mówimy za pomocą takich przymiotników jak "deadly" oraz - znaczenie rzadziej - "deathly" (np. "a deadly silence" 'śmiertelna ciesza', "a deathly pallor" 'śmiertelna bladość').

Nie masz uprawnień do komentowania

JezykiObce.pl

Wszystko do nauki języków

Informacja

Komunikat dla użytkowników:

Od dnia 7.01.2019 zaprzestaliśmy codziennego wysyłania listy słówek.

Gramatyka - treści losowe

Zaloguj się lub zarejestruj aby skorzystać ze wszystkich funkcji portalu.

Loading ...